#VeiligVerenigingsklimaat
Langs de lijn of over de lijn?
Verenigingen werken samen aan een veilig verenigingsklimaat
Thema 5 | Samen met verenigingen en lokale sport en beweegaanbieders
‘Dat gebeurt bij ons niet…’ Het is de gevaarlijkste misvatting die het bestuur van een vereniging kan hebben als het gaat over thema’s als pesten, discriminatie, radicalisering, seksuele intimidatie of – in het ergste geval – seksueel misbruik. Naïef, noemt Bert Janssen, door de gemeente onlangs aangesteld als coach Veilig Verenigingsklimaat, het vooral. “Mensen komen bij hun vereniging voor hun plezier. Als bestuur moet je wíllen weten wat er binnen je vereniging speelt, een adequaat beleid hebben tegen misstanden én handhaven als het nodig is.” Vanuit zijn rol als coach en ervaringsdeskundige (daarover later meer) gaat Bert verenigingen in onze gemeente helpen bij de realisatie van een veilig verenigingsklimaat. Een eerste stap is verenigingen overtuigen en motiveren een vertrouwenspersoon aan te stellen en beleid op veilig verenigingsklimaat op te stellen. In mei van dit jaar kwamen diverse verenigingen uit Beesel voor de eerste keer bijeen in de commissiekamer van het gemeentehuis.
15 Vertegenwoordigers van 10 verenigingen – variërend van V.V. Reuver tot het Reuvers Mannenkoor en van Korfbalvereniging Roka tot PDV Duivensport – zijn aanwezig tijdens de startbijeenkomst over het thema ‘veilig verenigingsklimaat’. De Gemeente Beesel heeft de bijeenkomst georganiseerd om verenigingsbestuurders en ieder ander met aandacht voor een veilig verenigingsklimaat te informeren over de ambities van de gemeente, maar vooral om partijen met elkaar te verbinden.
Wat is een veilig verenigingsklimaat?
Voor een veilig verenigingsklimaat bestaat geen uniforme definitie, maar volgens Bert Janssen is het een klimaat waar geen ruimte is voor ongewenst gedrag. Ook dat is een ruim begrip, maar de verenigingscoach doelt daarmee onder andere op pesten (binnen de ‘muren’ van de vereniging, maar ook op social media), intimidatie, discriminatie, radicalisering, overmatig gebruik van alcohol, drugsmisbruik, geweld en seksueel misbruik. “Maar denk ook aan ouders die langs de lijn staan te schelden en te tieren of hun kinderen behandelen als prinsjes en prinsesjes. Bij een veilig verenigingsklimaat gaat ‘t – eigenlijk net als in het echte leven – over normen en waarden.”
Bert - van beroep bedrijfspedagoog en trainer/coach - werd in één klap ervaringsdeskundige toen hij bij de Blerickse voetbalclub HBSV vertrouwenspersoon was. “HBSV is een echte dorpsclub. Iedereen dacht dat we het wel 'im griff' hadden. Maar toen we vanwege wangedrag op het matje moesten komen bij de KNVB, hadden we al snel in de gaten dat er op het veld dingen gebeurden waar wij geen weet van hadden.” Het incident zorgde voor een rigoureuze ommekeer binnen de vereniging. “Vanaf dat moment hebben we écht werk gemaakt van een veilig verenigingsklimaat.”
Een veilig verenigingsklimaat geldt overigens niet alleen voor verenigingen die met kinderen werken. “Natuurlijk zijn verenigingen met veel jeugdigen extra alert”, licht Bert toe.
Beleid, luisteren en handhaven
Sinds de ommezwaai bij HBSV is de vereniging in de regio, maar zelfs ook landelijk, een schoolvoorbeeld van een club die het veilig verenigingsklimaat goed op orde heeft. Volgens Bert heeft een veilig verenigingsklimaat drie lagen: beleid, oprecht luisteren en handhaven. Voor elke stap geeft Bert al een paar tips.
9 Praktische tips voor een veilig verenigingsklimaat
1. Beleid, maar geen papieren tijger
Een beleid is belangrijk, maar maak er geen papieren tijger van. Zet gewenst en ongewenst gedrag op papier, maak afspraken en – misschien wel het belangrijkst – deel deze ook met je leden. Of, nog sterker, maak de regels in samenspraak met je leden. Zo voelen ze zich mede-eigenaar, is de kans vele malen groter dat ze de regels ook naleven én gaan mensen elkaar onderling corrigeren.
2. Maak een veilig verenigingsklimaat bespreekbaar
Haal ’t uit de taboesfeer. Communiceer erover, zowel formeel als informeel. Reken af met de gedachte ‘dit gebeurt bij ons niet’. Zorg ervoor dat leden zich bewust zijn van het belang.
3. Gebruik meldingsformulieren
Maak het melden van misstanden zo laagdrempelig mogelijk, bijvoorbeeld door gebruik te maken van meldingsformulieren, waarmee leden – desnoods anoniem – ongewenst gedrag kunnen melden.
4. Handhaaf, ook bij kleine misstanden
Beleid heeft totaal geen zin als je niet handhaaft. Ook bij kleine, misschien op het eerste oog onbenullige dingen als te laat komen bij een training. Als je daar al een oogje dichtknijpt, dan geef je een verkeerd signaal af, namelijk dat je afspraken niet serieus neemt.
5. Zoek vrijwilligers met een professionele achtergrond
Zoek binnen je vereniging mensen die vanuit hun professionele achtergrond affiniteit hebben met het thema en daardoor de rol van vertrouwenscontactpersoon kunnen vervullen óf als sparringpartner kunnen optreden. Denk aan (sociaal) pedagogisch (mede)werkers, maatschappelijk werkers of leerkrachten.
6. Volg de training voor vertrouwens-contactpersonen
NOC/NSF biedt trainingen aan voor vertrouwens-contactpersonen. Tijdens deze scholing wordt aandacht besteed aan de positie die de vertrouwenscontactpersoon inneemt wanneer er sprake is van een klacht. Er wordt ingegaan op de adviezen en de verwijzingen die mogelijk zijn. De cursus is niet alleen theoretisch, maar ook praktisch. Zo worden er praktische gesprekstechnieken geoefend.
7. Houd intakegesprekken met nieuwe leiders
Vraag hen waarom ze leider willen worden. Wees kritisch. Ervaring van Bert leert dat mensen met foute intenties hier al afhaken.
8. VOG, alleen als je beleid op orde is
Natuurlijk kun je eisen dat leiders een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) kunnen overleggen. Maar, zegt Bert, dat heeft alleen zin als je beleid en handhaving ook op orde zijn. Anders is het windowdressing. Het aanvragen van een VOG is gratis, mits je als vereniging kunt aantonen dat je aan bepaalde voorwaarden voldoet.
9. Kleine verenigingen, bundel je krachten
Zeker voor kleine verenigingen is dit lastige materie. Werk samen, maak een poule van vertrouwenscontactpersonen en deel kennis en ervaring.
De rol van de vertrouwens(contact)persoon
Veel verenigingen hebben een vertrouwenscontactpersoon. Hij of zij is het eerste aanspreekpunt voor mensen die misstanden signaleren. Bert: “Ook over de rol van de vertrouwenscontactpersoon bestaan nog weleens wat misverstanden. Zo’n rol wordt vaak redelijk laconiek, onder het genot van een pilsje aanvaard. Maar wat als er daadwerkelijk iemand naar je toe komt die zegt seksueel onjuist te zijn bejegend?
Als vertrouwenscontactpersoon los je geen probleem op, maar ben je er voor zowel het slachtoffer als de (vermeende) dader. Je moet onafhankelijk en transparant kunnen acteren, beide partijen kunnen adviseren over mogelijke vervolgstappen en het bestuur kunnen informeren en adviseren. Ik ben van mening dat een vertrouwenscontactpersoon dan ook geen bestuurslid mag zijn. Vergeet niet, de gemiddelde vertrouwenscontactpersoon heeft niet de bagage om iemand ook daadwerkelijk te begeleiden. Je moet dus niet in die val trappen, maar opschakelen als een situatie daar om vraagt.”
Veilig verenigingsklimaat, we doen ’t gewoon samen
Juist daarom vindt Gemeente Beesel de samenwerking tussen verenigingen zo ontzettend belangrijk. Die behoefte leeft ook onder de aanwezigen, zo blijkt tijdens de bijeenkomst in mei. Sommige verenigingen erkennen het belang van een veilig verenigingsklimaat maar handelen – naar eigen zeggen – vooral nog op buikgevoel, terwijl andere verenigingen ervoor hebben gekozen mensen met een professionele achtergrond op de post van vertrouwenscontactpersoon te plaatsen. “In geval van nood, wil je kunnen sparren met iemand. Dan is het fijn als je je collega’s kent en weet te vinden”, aldus verschillende aanwezigen.
In een volgende fase wil de Gemeente Beesel de vertrouwenscontactpersonen van verenigingen ook verbinden met professionals, zoals gezinscoaches, docenten van onderwijsinstellingen in de gemeente en bijvoorbeeld de wijkagenten.
Verenigingen die werk willen maken van een veilig verenigingsklimaat kunnen een beroep doen op de expertise van Bert. “Ik kan verenigingen helpen met tal van praktische zaken. Denk aan een quick scan om inzichtelijk te maken hoe het met de veiligheid binnen de vereniging is gesteld en wat de belangrijkste risico’s zijn. Een aantal verenigingen is hiermee al aan de slag, waaronder Voetbalvereniging Bieslo en Jong Nederland Reuver-Offenbeek. Daarnaast heb ik ook praktische voorbeelden van beleid. Die stel ik met alle liefde ter beschikking, zodat verenigingen het wiel niet opnieuw hoeven uit te vinden. Die hebben het immers al druk genoeg.”
Veilig verenigingsklimaat, we doen ’t gewoon samen
Een tiental verenigingen uit onze gemeente is inmiddels samen in gesprek over het Veilig Verenigingsklimaat. Samen met Koen Hendriks, Bert Janssen en gezinscoach Freek Vergoossen bespreken zij:
- Welke stappen kunnen verenigingen nemen om te komen tot een veilig verenigingsklimaat?
- Hoe kunnen we omgaan met meldingen van onacceptabel gedrag die je zelf niet kunt oplossen?
Wil je hierover meer informatie of aansluiten bij deze bijeenkomsten? Neem dan zeker contact op met Evy Steeghs.
Sportnota gemeente Beesel 2019 - 2022